WAN - PKK Lideri Abdullah Öcalan'a dönük uluslararası komploya karşı tepkilerin en büyüğü "Güneşimizi Karartamazsınız" eylemleri oldu. Onlarca kişi yaşamını yitirirken, eylemler sadece cezaevleri ve kentlerle sınırlı kalmadı.
PKK Lideri Abdullah Öcalan’ın 9 Ekim 1998’de Suriye'den çıkarılmasıyla başlayan ve 15 Şubat 1999’da Türkiye'ye getirilmesiyle devam eden uluslararası komplo 24 yılını geride bıraktı. Öcalan, Türkiye'ye getirildikten sonra İmralı F Tipi Kapalı Cezaevi'ne konuldu. Burada ağırlaştırılmış tecrit altında tutulan Öcalan, farklı tarihlerde yaptığı değerlendirme ve avukat görüşmelerinde, kendisine dönük komploda NATO'ya işaret ederek, komployla "Apo’suz PKK, PKK’siz Kürt yaratmanın" hedeflendiğini söyledi.
'GÜNEŞİMİZİ KARARTAMAZSINIZ'
Öcalan'a dönük komplo, startı verildiği ilk günden itibaren Kürtler ve Kürt dostları tarafından büyük tepkiyle karşılandı. Komplonun başlangıç sürecinde birçok ülkede sokaklarda protesto eylemleri başlarken, "Güneşimizi Karartamazsınız" şiarıyla yapılan eylemler tarihe damgasını vurdu. 9 Ekim 1998 gecesi tutuklu bulunduğu Maraş Cezaevi'nde bedenini ateşe veren Mehmet Halit Oral, söz konusu eylemin sembol ismi oldu.
EYLEMLER YAYILDI
Oral'ın gerçekleştirdiği eylem sonrası "Güneşimizi Karartamazsınız" eylemleri yayıldı. Cezaevlerinden başlayıp dışarıya sıçrayan eylemlerde 100’den fazla kişi bedenini ateşe verdi. Halit Oral’ın eylemi sonrası 18 Ekim 1998 günü Bartın’daki cezaevinde tutulan Murat Kaya, 19 Ekim 1998’de Amasya’daki cezaevinde tutulan Mehmet Gül bedenlerini ateşe verdi.
Ali Aydın da 21 Ekim 1998'de tutuklu bulunduğu Bartın Cezaevi'nde benzer bir eylem gerçekleştirerek, arkasında, "Başkanım; Seni görmeyi çok isterdim. Ama bakıyorum, seni görmeme izin vermeyenler var. Onun için bu engelleri kaldıracağım. Tıpkı Sema gibi, Fikri gibi, Murat Kaya gibi, M. Halit Oral ve Mehmet Gül yoldaşlar gibi, ben de kendimi feda edeceğim. Ve düşmana kinim artıyordu. Kürt halkının direnişini ve PKK’nin büyüklüğünü görmekteyim. Yaşasın Yüce Önderimiz. Başkan APO!" mektubu bıraktı.
Eylemler daha sonra da son bulmadı. Mehmet Aydın, Çanakkale’de tutulduğu cezaevinde 13 Kasım 1998’de bedenini ateşe verdi. Aydın, ardından bıraktığı mektubunda, komplonun Öcalan şahsında tüm Kürtlere ve ezilenlere yapıldığını vurguladı.
ÖCALAN'IN EYLEMLERE DAİR MESAJI
Öcalan’ın Türkiye’ye getirilişinin ilk haftasında aralarında 11 yaşındaki Zehra Çelik’in de bulunduğu 63 kişi bedenini ateşe verdi. Eylemlerin yayılması üzerine Öcalan devreye girdi. Öcalan, 19 Kasım 1998’de eylemlere dair şu mesajı verdi: "Son günlerde kendini yakma eylemleri sürdürülüyor, birçok değerli arkadaşımız bedenini ateşe verdi. Özellikle halkımıza her türlü sıcaklığı gösteren Roma’da yapılan bu eylem nedeniyle, tekrar çağrıda bulunuyor, kendini yakma şeklinde kendi yaşamına son veren eylemlere kesinlikle ve derhal son verilmesini istiyorum. Bize bağlılığı ve yiğitliği tüm benliğimle selamlıyorum. Ama bize gerçekten bağlı olanların bundan sonra böyle kendini yakma biçimindeki eylemlere kesinlikle başvurmaması gerektiğini, bu eylemlere derhal son verilmesini bir talimat olarak belirtiyorum.”
VIYAN SORAN
Öcalan'ın mesajı sonrası eylemler uzun bir süre durdu. Ancak komploya karşı öfke çeşitli eylemlerle devam etti. Öcalan'a dönük komplo, tecrit ve uygulamalar, bir süre sonra "Güneşimizi Karartamazsınız" eylemlerinin yeniden başlamasına neden oldu. Fatoş Sağlamgöz, komploya karşı 11 Kasım 2003’te İsveç’in Göteborg kentinde bedeni ateşe verdi.
Eylemler cezaevleri ve kentlerle sınırlı kalmadı. Bu eylemle birlikte simgeleşen Viyan Soran (Leyla Walî Hesen), 2 Şubat 2006'da Heftanîn’de bedenini ateşe verdi
2007 yılına gelindiğinde "Öcalan zehirlendi" haberi üzerine tepkiler büyüdü. 18 Temmuz 2011’de Mûş Bulanık’ta 18 yaşındaki Evrim Demir, bedenini ateşe verdi. 15 Şubat 2018 gecesi ise, İzmir Konak’ta 21 yaşındaki Nazelin Korkut benzer bir eylem gerçekleştirdi.
ÖCALAN'IN DEĞERLENDİRMESİ
Komploya karşı eylemler sonraki yıllarda da devam etti. Öcalan, 15 Şubat 2010 tarihinde avukatlarıyla yaptığı görüşmede, Adıyaman Fen Lisesi öğrencisi 18 yaşındaki Malatyalı olan Ebu Müslüm Doğan’ın kendini yakmasına değindi. Öcalan, "Kendini yakan Malatyalı genç arkadaşa, Ebu Müslüm Doğan’a ilişkin bir şeyler söylemek istiyorum. Ben geçmişte Malatya Kürtlüğünü eleştirmiştim, sert de eleştirmiştim. Ancak bu genç arkadaşla Zeynep Kınacı şahsında yeni bir değerlendirme yapmak istiyorum. Bunlar Malatya Kürtlüğünün onurudur. Ben bile bu arkadaşlar karşısında kendimi ezik ve çok sorumlu hissediyorum. Geçmişte Zeynep Kınacı’nın sesini de dinlemiştim. Bence bu arkadaşlar için Malatya’da bir anıt yapılmalıdır. Malatya Kürtleri bu arkadaşların yüce kişiliğini, bu arkadaşların anısını yaşatmalıdır” dedi.
TECRİDE KARŞI BEDENLERİNİ ATEŞE VERDİLER
Sonraki süreçlerde de komplo ve tecride karşı birçok benzer eylem gerçekleştirildi. En son Öcalan'dan 22 ayı aşkın bir süredir haber alınamaması üzerine Bubo Taş ve Mehmet Akar, bedenlerini ateşe verdi. Bubo Taş, Mêrdîn’in Artuklu ilçesinde 12 Ocak'ta bedenini ateşe vererek, eylemi öncesi çektiği videoyla PKK Lideri Abdullah Öcalan üzerindeki tecride karşı bedenini ateşe verdiğini belirtti.
HDP binası önünde “çocuğum dağa kaçırıldı” iddiasıyla oturan Hacire Akar’ın oğlu Mehmet Akar ise, Amed’in Sûr ilçesinde tecride karşı bedenini ateşe verdi. Akar da arkasında bıraktığı mektupta, "Bedenimi tutuşturan ateşin aydınlığı İmralı'yı aydınlatsın. Umudum o dur ki bu eylem Önder Apo’nun fiziki özgürlüğüne vesile olsun" diye kaydetti.
YAŞAMINI YİTİRENLER
* Mehmet Halit Oral: 9 Ekim 1998 - Maraş Cezaevi
* Mehmet Gül: 19 Ekim 1998’de Manisa’daki cezaevinde bedenini ateşe verdi. 27 Ekim 1998’de yaşamını yitirdi.
* Bülent Bayram: 21 Ekim 1998 - Adıyaman Cezaevi
* Ali Aydın: 21 Ekim 1998 - Bartın Cezaevi
* Hasan İsa Hasan: 22 Ekim 1998'de Qamişlo’da bedenini ateşe verdi. 25 Ekim'de yaşamını yitirdi.
* Selamet Menteş: 23 Ekim 1998 - Midyat Cezaevi
* Aynur Artan (Rotinda): 23 Ekim 1998 - Midyat Cezaevi
* Mirze Sevimli: 26 Ekim 1998 - Erzurum Cezaevi
* Berzan Öztürk (Murat): 1 Kasım 1998'de Almanya’nın Stammheim kentindeki cezaevinde bedenini ateşe verdi. 4 Ocak 1999’da yaşamanı yitirdi.
* Mehmet Aydın: 13 Kasım 1998 - Çanakkale Cezaevi
* Erdal Çeçen: 14 Kasım 1998 - Midyat Cezaevi
* Kadri İlhan: 16 Kasım 1998 - Siirt Cezaevi
* Adnan Karataş: 17 Kasım 1998 - Mardin Cezaevi
* Ahmet Yıldırım: 17 Kasım 1998 - Moskova
* Remzi Akkuş: 17 Kasım 1998 - Moskova
* Emrullah Damlacı (Seyîd Bayram): 18 Kasım 1998 - Dêrik
* Cemil Özalp: 27 Kasım 1998 - Amed
* Mirza Çubukçu: 27 Kasım 1998'de Batman'daki cezaevinde ölüm orucu sonrası yaşamını yitirdi.
* Yavuz Güzel: 30 Kasım 1998 - Bartın Cezaevi
* Hatice Falay: 13 Aralık 1998 - İstanbul Bağcılar
* Taylan Özgür Kahraman: 21 Aralık 1998 - Almanya
* Kahraman Denli: 16 Şubat 1999’da Amed surlarında bedenini ateşe verdi. 10 gün sonra yaşamını yitirdi.
* Serpiş Polat: 17 Şubat 1999 - Sakarya Cezaevi
* Murat Yeşilgöz: 8 Ağustos 1999 - Amasya Cezaevi
* Yavuz Güzel: 30 Kasım 1999 - Bartın Cezaevi
* Hükmiye Seyhan (Ruken Beritan): 23 Aralık 1999 - Rusya
* Mahmut Yener: 22 Haziran 2000'de Amed'de bedenini ateşe verdi. 8 Temmuz'da yaşamını yitirdi.
* Nesrin Teke: 9 Temmuz 2000 - Amed
* Esen Aslan: 3 Ağustos 2000 - İzmir
* Erdoğan Kahraman (Yekta): 28 Mart 2004 - Qamişlo
* Serdar Arı: 25 Ekim 2005 - İzmir
* Fatoş Sağlamgöz (Sema): 11 Kasım 2003 - İsveç'in Göteborg kenti
* Aynur Yaşlı: 30 Mart 2006 - Antalya
* Leyla Wali Hasan (Viyan Soran): 1 Şubat 2006 - Heftanîn
* Veysi Kaya: 28 Şubat 2006 - Adana
* Elefteriya Fortulaki: 24 Mart 2006 - Yunanistan’ın başkenti Atina
* Ebu Müslüm Doğan: 15 Şubat 2010 - Semsûr
* Mustafa Malçok: 15 Şubat 2011 - Amed
* Evrim Demir: 14 Temmuz 2011 - Mûş Bulanık
* Fırat İzgin: 12 Aralık 2011 - Mêrdîn Mîdyat
* Mehmet Şerif Sakalı: 4 Haziran 2012 - Bursa Mudanya
* Mehmet Yalçın: 1 Ağustos 2012 - Mêrdîn Qoser (Kızıltepe)
* Serdal Yektaş: 9 Ekim 2012 - Riha
* Abdulkadir Atilla: 11 Mart 2012 - Adana Seyhan
* Mahsun Özen: 22 Aralık 2012 - İzmir
* Hadika Doğru (Hêvîdar Serhed): 15 Şubat 2016 - Kobanê
* Nazelin Korkut: 14 Şubat 2018 - İzmir
* Ümit Acar: 27 Eylül 2018 - Almanya Münih
* Zülküf Gezen: 17 Mart 2019 - Tekirdağ Cezaevi
* Uğur Şakar: 22 Mart 2019 - Almanya Krefeld
* Ayten Beçet: 23 Mart 2019 - Gebze Cezaevi
* Zehra Sağlam: 24 Mart 2019 - Oltu Cezaevi
* Medya Çınar: 25 Mart 2019 - Mardin E Tipi Cezaevi
* Yonca Akıcı: 29 Mart 2019 - Şakran Cezaevi
* Siraç Yüksek: 2 Nisan 2019 - Osmaniye Cezaevi
* Mahsum Pamay: 5 Nisan 2019 - Elazığ Cezaevi
* Bubo Taş: 12 Ocak 2023 - Mêrdîn Artuklu
* Mehmet Akar: 16 Ocak 2023 - Amed Sûr
YARALANANLAR
* Murat Kaya: 18 Ekim 1998 - Bartın Cezaevi
* Meral Kaşoturacak: 20 Ekim 1998 - Çanakkale Cezaevi
* İsmet İnanç: 22 Ekim 1998 - Yozgat Cezaevi
* Fetah Karataş: 22 Ekim 1998 - Amed
* Mehmet Bağıran: 23 Ekim 1998 - Elbistan Cezaevi
* Cennet Güneş: 24 Ekim 1998 - Antep Cezaevi
* Seyri İpek: 24 Ekim 1998 - Sakarya Cezaevi
* Aysel Ceylan: 24 Ekim 1998 - Sakarya Cezaevi
* Samet Okay: 24 Ekim 1998 - Konya Cezaevi
* Müslüm Muhammet: 26 Ekim 1998 - Antep Cezaevi
* Kenan Karahasanoğlu: 26 Ekim 1998 - Erzurum Cezaevi
* Abbas Sertkaya: 14 Kasım 1998 - Ümraniye Cezaevi
* İsmet Akay: 14 Kasım 1998 - Adıyaman Cezaevi
* Muhyettin Sevimli: 15 Kasım 1998 - Diyarbakır Cezaevi
* Ömer Şen: 15 Kasım 1998 - Ümraniye Cezaevi
* Adanan Özcan: 15 Kasım 1998- Bursa Cezaevi
* Sıracettin Hassas: 16 Kasım 1998 - Bursa Cezaevi
* Ramazan Malkoç: 16 Kasım 1998 - Ümraniye Cezaevi
* Azime İnan: 16 Kasım 1998 - Batman Cezaevi
* Remziye Zengin: 16 Kasım 1998 - Batman Cezaevi
* İdris Başaran: 16 Kasım 1998 - Ceyhan Cezaevi
* Hanifi Kuzu: 16 Kasım 1998 - Siirt Cezaevi
* Hamdullah Daşçı: 16 Kasım 1998 - Mardin Cezaevi
* Ali Erbek: 16 Kasım 1998 - Mardin Cezaevi
* Mustafa Şahin: 16 Kasım 1998- Almanya
* Mehmet Turgay: 17 Kasım 1998 - Konya Cezaevi
* Zeyni Arap: 17 Kasım 1998 - Antep Cezaevi
* Ramazan Adıbelli: 17 Kasım 1998 - Konya Cezaevi
* Süleyman Gültekin: 18 Kasım 1998 - Trabzon Cezaevi
* Seyit Bayram: 18 Kasım 1998 - Derik
* Zülkif Yılmaz: 18 Kasım 1998 - Roma
* Fethiye Abdullah: 18 Kasım 1998 - Malatya Cezaevi
* Osman Tinit: 18 Kasım 1998 - Malatya Cezaevi
* Fazıl Sülük: 19 Kasım 1998 - Antep Cezaevi
* Halil Akıncı: 19 Kasım 1998 - Bursa Cezaevi
* Cengiz Kaya: 19 Kasım 1998 - Ağrı Cezaevi
* Zehra Rızgar: 27 Kasım 1998 - İran
* Nuri Acar: 27 Kasım 1998 - Ordu Cezaevi
* Cemil Özalp: 27 Kasım 1998 - Amed
* Mirza Çubukçu: 27 Kasım 1998 - Batman Cezaevi
* Hasan Taşkın: 3 Aralık 1998 - Almanya
* Cihat Şexo: 10 Aralık 1998 - Kıbrıs
* Takibe Gültekin: 12 Aralık 1998 - Sivas Cezaevi
* Gülistan Taş: 16 Aralık 1998 - Êlih
* Muyettin Işık: 24 Aralık 1998 - Dîlok
* Mazlum Öncel: 16 Şubat 1999 - Diyarbakır Cezaevi
* Ramazan Atabay: 5 Ocak 1999- Siirt Cezaevi
* Bilal Ekinci: 16 Şubat 1999 - Amed
* Arzu Demiralp: 16 Şubat 1999 - Batman Cezaevi
* Yahya Figan: 16 Şubat 1999 - Ümraniye Cezaevi
* Nurhak Polat: 16 Şubat 1999 - Ümraniye Cezaevi
* Bayram Kaymaz: 16 Şubat 1999 - Nazilli Cezaevi
* Veysel Çınar: 17 Şubat 1999 - Ümraniye Cezaevi
* Hüseyin Çığ: 18 Şubat 1999 - Maraş Cezaevi
* Murat Coşkun: 18 Şubat 1999 - Ceyhan Cezaevi
* Ahmet Tep: 18 Şubat 1999 - Adıyaman Cezaevi
* Bengin Kurt: 19 Şubat 1999 - Ceyhan Cezaevi
* Çiğdem Duman: 22 Şubat 1999 - Elbistan Cezaevi
* Piro Ecer: 22 Şubat 1999 - Mersin
* Bülent Akman: 25 Şubat 1999 - Erzurum Cezaevi
* Kenan Camelan: 3 Mart 1999 - Yunanistan
* Nükhet Noyan: 29 Haziran 1999 - İstanbul
* Oktay Güvenç: 14 Ağustos 1999 - Bayrampaşa Cezaevi
* Bedriye Yıldız: 23 Ekim 1999- Gebze Cezaevi
* Resul Aslan: 27 Aralık 1999 - Ümraniye Cezaevi
* Halil Göneyli: 27 Aralık 1999 - Ümraniye Cezaevi
MA / Berivan Kutlu
Yarın: Kürtler ve dostları 24 yıldır ayakta